Praktijktips
Hoe kan je als leerkracht inclusief werken? In dit onderdeel presenteren we enkele handige tips voor in de praktijk.
Er kan een onderverdeling gemaakt worden tussen algemene en specifieke tips. We starten met de algemene tips. Daarna gaan we dieper in op de specifieke tips. Deze bestaan uit drie niveaus die verder onderverdeeld worden. |
Algemene tips
1. Zorg voor een gezamenlijke visie
In wetenschappelijk onderzoek (1, 21) komt het belang van een gezamenlijke visie op onderwijs, opvoeding en zorg aan bod. Alle betrokkenen waaronder leerkrachten, schooldirecties en leerlingenbegeleiders moeten van deze visie overtuigd zijn. Leerkrachten in Vlaanderen reageren vaak defensief ten opzichte van inclusief onderwijs. Het streefdoel van het M-decreet is om hun deficietdenken te verruimen naar meer diversiteitsgericht denken. Een leerkracht die diversiteitsgericht denkt, beschouwt elke leerling als een uniek individu (22).
Deficietdenken: "Ik denk dat het niet haalbaar is om deze leerling in de klas op te vangen, omdat hij/zij teveel achterstand heeft op de andere leerlingen." |
2. Professionele ontwikkeling
Indien leerkrachten voldoende ondersteuning krijgen, voelen ze zich beter in staat om diversiteitsgericht te denken. Onder andere bijscholingen kunnen een verandering in hun denken bewerkstelligen (22,23,24). Op dit vlak zijn er verschillende mogelijkheden:
1. De Banaba's buitengewoon onderwijs, zorgverbreding en remediërend leren;
2. De school profileert zich als lerende organisatie: leerlingen met specifieke noden worden gezien als een leerkans voor de toekomst;
3. Er komt een prioritaire gratis nascholing op initiatief van de overheid. Deze zal vanaf 1 september 2015 van start gaan;
4. Scholen kunnen hun eigen nascholingsbudget aanwenden om hun personeel te professionaliseren.
1. De Banaba's buitengewoon onderwijs, zorgverbreding en remediërend leren;
2. De school profileert zich als lerende organisatie: leerlingen met specifieke noden worden gezien als een leerkans voor de toekomst;
3. Er komt een prioritaire gratis nascholing op initiatief van de overheid. Deze zal vanaf 1 september 2015 van start gaan;
4. Scholen kunnen hun eigen nascholingsbudget aanwenden om hun personeel te professionaliseren.
3. Zorg voor aangepast onderwijs
Het is niet de bedoeling om alle inspanningen te richten op het wegwerken van tekorten van de leerling. Bij inclusief onderwijs wordt het onderwijs aangepast aan de leerling. Dit wordt concreet vertaald in aanpassingen naar verwachtingen, instructie, verwerking en evaluatie. Dit betekent dat de eindtermen gedeeltelijk of volledig worden losgelaten (2). Onderzoek geeft aan dat leerkrachten te weinig nadenken over differentiatie en het op maat maken van het curriculum. Een oplossing hiervoor is dat de leerkracht een individueel handelingsplan opstelt, indien het kind hier nood aan heeft (10). Dit handelingsplan stellen leerkrachten het best op vanuit het kind (wat haalbaar is) en niet vanuit de school (wat de school belangrijk vindt). Ouders vinden het bovendien belangrijk dat leerkrachten henstico voldoende betrekken bij de opstelling hiervan.
Het opstellen van een individueel handelingsplan is niet eenvoudig. Het is belangrijk dat het een bruikbaar instrument is dat effectief door de verschillende betrokken partijen kan gebruikt worden. Veel handelingsplannen bevatten te veel informatie waardoor het voor sommigen niet meer “leesbaar” is en daardoor ook niet gebruikt wordt. De informatie moet dus bondig, overzichtelijk en relevant zijn.
|
4. STICORDI-maatregelen toepassen
Uit onderzoek blijkt dat als leerkrachten een STICORDI-aanpak afspreken, ze een leerling met een beperking sterk vooruit helpen. De juiste aanpak verschilt van leerling tot leerling. De invulling van de STICORDI-afspraken gebeurt best op maat, in samenspraak met de school, de leerkrachten, het zorgteam, het CLB en andere begeleiders (25,26).
|
Stimuleren = aanmoedigen
Een tip voor leerkrachten is om de sterke kanten van de leerling te benadrukken. Zo moedigen ze leerlingen aan om zich te blijven inzetten.
Een tip voor leerkrachten is om de sterke kanten van de leerling te benadrukken. Zo moedigen ze leerlingen aan om zich te blijven inzetten.
De leerkracht rekenen verbetert de spelfouten die een kind met dyslexie maakt niet in het rood, omdat daar de nadruk niet op ligt. Integendeel, het kind krijgt een compliment voor wat goed is in de test.
Compenseren = in balans brengen
De leerling met een beperking mag bepaalde hulpmiddelen gebruiken. Op die manier krijgt hij/zij de kans om de klasgenoten bij te benen.
De leerling met een beperking mag bepaalde hulpmiddelen gebruiken. Op die manier krijgt hij/zij de kans om de klasgenoten bij te benen.
De leerkracht laat de leerling toe om een laptop te gebruiken met spellingscontrole.
Remediëren = hulp op maat aanbieden
De leerkracht geeft individuele begeleiding en aandacht aan het kind.
De leerkracht geeft individuele begeleiding en aandacht aan het kind.
De leerkracht gaat langs bij het kind om na te gaan of deze de opdracht wel begrijpt. In een klascontext is hier niet altijd tijd en ruimte voor. Een oplossing kan zijn om een klasgenootje aan te duiden als hulpleerling.
Differentiëren = de leerdoelen en taken iets anders aanpakken
De leerkracht brengt variatie in de leerstof. Het kind moet niet alles op dezelfde manier doen als de klasgenootjes.
De leerkracht brengt variatie in de leerstof. Het kind moet niet alles op dezelfde manier doen als de klasgenootjes.
De leerling krijgt een taak enkele dagen eerder mee naar huis zodat hij/zij meer tijd heeft om deze voor te bereiden.
Dispenseren = vrijstellingen geven aan de leerlingen
De leerkracht laat bepaalde onderdelen van de leerstof vallen of vervangt deze door iets gelijkaardig.
De leerkracht laat bepaalde onderdelen van de leerstof vallen of vervangt deze door iets gelijkaardig.
De leerkracht laat verdiepingsoefeningen wegvallen, zodat de leerling meer tijd heeft om zich te concentreren op de basisoefeningen.
5. Doe aan samenwerkend onderwijzen
Om te komen tot inclusie gaan leerkrachten andere relaties aan met leerlingen, ouders, andere professionals en met elkaar. Het draait niet langer om macht of controle uitoefenen, maar wel om samenwerking (9,27).
Samenwerken met leerlingen: Uit onderzoek blijkt dat leerlingen het positief vinden als ze inspraak hebben in het klasgebeuren. Leerlingen kunnen zelf het beste aangeven waarvan zij steun ervaren.
Leerlingen met een beperking niet uit de klas halen voor extra ondersteuning, maar deze ondersteuning in de klas zelf geven. Op die manier blijven leerlingen betrokken bij het klasgebeuren.
Samenwerken met ouders: Internationaal onderzoek geeft aan dat ouders het gunstig vinden als ze de kans krijgen om te participeren in het onderwijsproces. Zij spelen dan ook een centrale rol in al dit gebeuren. Het uitwisselen van nodige informatie is een belangrijk aspect.
De leerkracht en de ouders stellen samen het handelingsplan op.
Samenwerken met andere professionals zoals het CLB:
Samen het individueel handelingsplan opvolgen.
Samenwerken met elkaar: Ook is het van belang dat leerkrachten op elkaar kunnen rekenen. De leerkracht voelt zich gesteund wanneer hij/zij feedback of tips krijgt van teamgenoten. De leerkracht wordt zo uit een soort van isolement gehaald en heeft niet langer het gevoel er alleen voor te staan.
Eén gemeenschappelijke koffieruimte of werkruimte creëren en meer naschoolse informele contacten mogelijk maken.
Specifieke tips
Uit onderzoek blijkt dat er gewerkt kan worden op drie niveaus: aanpassingen in de ruimte, aanpassingen in de gedragingen van de leerkracht en aanpassingen naar het kind toe.
1. Aanpassingen in de ruimte
In onderstaand schema sommen we de tips voor in de klasruimte kort op. Meer concrete informatie is te raadplegen in het document onder het schema.
aanpassingen_in_de_ruimte.pdf | |
File Size: | 433 kb |
File Type: |
2. Aanpassingen in de gedragingen van de leerkracht
Voor de leerkracht is het niet altijd vanzelfsprekend om inclusief aan het werk te gaan. In onderstaand schema sommen we de tips voor de leerkracht op. Voor meer concrete informatie kan onderstaand bestand "aanpassingen leerkracht" worden gedownload (21, 22, ...)
aanpassingen_in_de_gedragingen_van_de_leerkracht.pdf | |
File Size: | 354 kb |
File Type: |
3. Aanpassingen naar het kind toe
Tot slot bespreken we de aanpassingen naar het kind toe. In de tabel staan de tips opgesomd. Meer informatie over deze aanpassingen kan gevonden worden in onderstaand bestand.
aanpassingen_naar_het_kind_toe.pdf | |
File Size: | 314 kb |
File Type: |
Meer informatie over aanpassingen en praktijkvoorbeelden, zijn terug te vinden in onderstaande brochure.